Gezinskamer

Wanneer er wordt gesproken over een systeem wordt daarmee vaak het gezin bedoeld als in de ouders en de kinderen. Maar systemische begeleiding omvat ook het verder kijken naar wat het gezin, het gezin maakt. Daar horen dus ook ‘erfenissen’ en de omgeving bij.

Vragen die voorbij komen:

• Hoe is het gezin samengesteld?
• Hoe zijn de verhoudingen binnen het gezin en wie neemt er welke plek in?
• Wie heeft er invloed op, of ingang tot het gezin van buitenaf?
• Wat zijn de normen en waarden die steunend zijn en welke niet?
• Welke normen, waarden en ideeën zijn geërfd en zijn deze steunend of niet?
• Welke verliezen en overwinningen kent het gezin en is dat voor alle leden hetzelfde?
• Welke verwachtingen liggen er van ieder individu en zijn die realistisch?
• Voelen alle individuele leden van het systeem zich vrij om te bewegen op een manier die voor hem/ haar natuurlijk voelt?

Samenstelling van ons aanbod binnen de begeleiding

In de begeleiding worden keuzes gemaakt in welke samenstelling en met welke frequentie er gesprekken gaan zijn. Doelen maar ook onderliggende problematiek en verschil van visie van de afzonderlijke leden kunnen daar bepalend in zijn.

Te denken valt aan:

• Gesprekken met beide ouders 
• Gesprekken met het totale gezin 
• Gesprekken met het kind/ de kinderen
• Individuele gesprekken
• Een familienetwerkberaad

Bij start wordt er voor het totale systeem een analyse gemaakt van zorgen, krachten en wensen. Daaruit worden ook de gezamenlijke doelen bepaald en wordt er gekeken of en hoe individuele doelen daarin samen kunnen komen. Soms is het gewenst om meer veiligheid en/ of ruimte te creëren in een systeem waardoor verandering mogelijk gaat zijn. Dan heeft dat prioriteit in de begeleiding.

Het kan ook zijn dat de ontstane situatie een dusdanig effect op het systeem heeft dat personen in een staat van crisis terecht zijn gekomen. Omdat een crisis veel invloed heeft op ons denken en handelen kunnen kwaliteiten en talenten op de achtergrond raken. Vaak herkennen mensen zich in het gevoel enkel brandjes aan het blussen te zijn zonder verder te komen. We kunnen er dan voor kiezen om dit eerst meer inzichtelijk te maken. Wat gebeurt er en wat is er nodig om aanwezig ‘gereedschap’ weer te gaan benutten en tot bewegen in de juiste richting te komen.

Omdat systemisch werken sowieso al snel zorgt voor beweging binnen het systeem worden gezinstrajecten altijd door twee personen begeleid. Onder water gebeurt er niet zelden meer dan boven water en het is helpend om dat direct en op een veilige manier bespreekbaar te kunnen krijgen. Hiervoor richt een van de begeleiders zich op het proces en de ander op de inhoud van het gesprek.

Soms denken we als ouders: waar gaat dit nou zo mis? Hoe deden mijn ouders dat nou vroeger? En dat antwoord is niet zomaar gevonden. Wat daar vooral belangrijk in is, is te kijken naar hoe sociale omgang, het uitoefenen van autoriteit en ouderlijk gezag door de tijd heen veranderd is.

Social Media maar ook dat wat aan informatie tot ons komt, heeft zijn invloed. Als ook de manier waarop we naar opvoeden zijn gaan kijken en keuzes zijn gaan maken. Dat laatste niet altijd uit vrije wil maar ook omdat er genoeg gezinnen zijn waar beide ouders een inkomen dienen te hebben om het financiële plaatje maandelijks weer rond te krijgen. En dan hebben we het nog niet over de uitdaging waar samengestelde gezinnen of alleenstaande ouders voor staan.

Geweld en/ of het (gevoel van) verlies van autoriteit als ouder(s) in een gezin roepen op tot schaamte. Schaamte waarbij de gordijnen dicht gaan en we ons dreigen te verschuilen achter mooie plaatjes op sociale media om toch te voldoen aan de algemene norm. Dat staat in schril contrast met het dorp van vroeger waar de buurman eveneens een opvoedende rol mocht innemen als een kind daar een appel uit de boomgaard jatte en waar de kerk de verbindende factor was. Het is niet voor niks dat de uitspraak: ‘It takes a village to raise a child’ nog altijd zo passend is.

Maar de huidige tijd is individualistischer. Het is veel lastiger om anderen om hulp te vragen want iedereen heeft het druk. Buiten dat lijkt het gras bij de buren altijd groener dus ergens doe ik mogelijk iets verkeerd, terwijl ik al zo mijn best doe.

Aanpak binnen deze methodiek

Geweld of opeisen van een zelfbepalende rol door een jongere binnen het gezin is helaas niet vreemd anno 2025. Dit kan zich laten zien als langdurige en/of heftige confrontaties met geweld of ander zelfdestructief gedrag als weigering of verslaving. Emoties lopen snel hoog op. De keuze van ouders lijkt dan enkel nog te bestaan uit het aangaan van de escalatie of juist het toegeven aan de eisen van de jongere om de escalatie te voorkomen. Beiden leiden wellicht op korte termijn tot een verbetering van de situatie, echter voor de langere termijn zorgt het uiteindelijk voor een machteloosheid bij ouders waarbij een gevoel overheerst dat niets (meer) werkt.

Werken vanuit de basisprincipes van Verbindend Gezag, Nieuwe Autoriteit & Geweldloos verzet (VG/NA/GV) maakt dat een harde aanpak van kinderen en adolescenten bij gewelddadig maar ook zelfdestructief gedrag niet nodig is. Een standvastig verzet zonder dreigen en straffen en verbindend gezag zonder toegeven worden daarin met elkaar gecombineerd. Ouders leren daarbij hoe zij de relatie met hun kind op een positieve manier kunnen herstellen, met behulp van hun netwerk en het inzetten van interventies.

Bij inzet van de methodiek wordt er in eerste instantie enkel gesproken met ouders. In gesprekken wordt gewerkt aan bewustwording van eigen gedrag, mogelijkheden tot de-escaleren en het maken van keuzes in welk gedrag van de jongere verzet vereist.

Wanneer de autoriteit en rollen binnen het gezin niet meer (in het geheel) juist zijn verdeeld, wordt het veranderen daarvan een uitdaging. Hier zijn wij ons als Boven Kamers van bewust. We gaan dan ook met je meekijken wat dit gaat vragen en wat er nodig is om in dit proces te blijven volhouden. Want dat is wat het vraagt. Je hoeft niet te winnen, als je maar blijft staan!

Om deze reden is het ook van belang het netwerk te onderzoeken en betrekken, van zowel ouders als de jongere. Met de inzet van het netwerk wordt steun ontvangen weer mogelijk en wordt de autoriteit van ouders vergroot. Daarnaast is het eigen netwerk 24/7 aanspreekbaar en waar nodig inzetbaar en blijft het ook na afronden van Boven Kamers in beeld. Daar waar een ‘dorp’. Zich weer laat zien aan de jeugd is het voor ouders vele malen eenvoudiger om dat wat geleerd is te borgen voor de lange termijn.

De methodiek is inzetbaar bij:

• Fysiek geweld
• Verbaal geweld
• Weigering (school/ voedsel) of niet accepteren van gezag
• Verslaving

Een complexe scheiding of dreiging van een scheiding, heeft vaak een enorme impact op de kinderen binnen het gezinssysteem. Het aanbod van Boven Kamers is opgesteld aan de hand van de SCHIP-aanpak. Een model met als visie dat partners op partnerniveau hun relatie moeten kunnen overzien, dan wel bij scheiding dienen af te hechten, voordat zij samen het ouderschap weer op een juiste manier vorm kunnen geven.

Stellen in zwaar weer

De SCHIP-aanpak helpt stellen in ‘zwaar weer’ om hun relatie te onderzoeken op toekomstige mogelijkheden door gezamenlijk terug te kijken waar de relatie is gaan schuiven.

Waar liggen onverwerkte en/of onuitgesproken zaken die een gezonde toekomst in de weg staan? Hoe is de ander (weer) te begrijpen? Waar kun je elkaar de erkenning geven voor datgene wat je hem of haar, mogelijk onbedoeld, hebt aangedaan? Wat is de impact van het verlies van (vertrouwen in) de relatie en wat betekent dat voor ieder afzonderlijk.

Door in een veilige omgeving en met begeleiding tijd te nemen, ontstaat er ruimte om te zien waar verliezen zijn geleden die zich achter de huidige conflicten schuilhouden. Verdriet en conflict staan namelijk dicht bij elkaar.

De SCHIP-aanpak kan bijdragen aan het maken van een weloverwogen keuze om in de relatie verder te kunnen dan wel te besluiten te gaan scheiden. In beide gevallen wordt duidelijk wat ieder nodig heeft om met vertrouwen naar de toekomst te kijken.

Ouders verwikkelt in een complexe scheiding

De SCHIP-aanpak leent zich naast relaties ‘in slecht weer’ ook bijzonder goed als post-relationeel model om de verstoorde ex-partnerrelatie om te kunnen zetten naar een goed werkende ouderrelatie.

Ook dan creëert Boven Kamers een veilige context om kwetsbare, soms schaamtevolle en lastige onderwerpen bij elkaar onder de aandacht te brengen. Waar zijn er afslagen genomen binnen de partnerrelatie omdat de context daarom vroeg? Hoe vrijwillig waren deze keuzes voor beide individuen? Waar zijn zaken voor lief genomen en is er meebewogen met de ander ten koste van eigen normen, waarden en wensen? Allemaal vraagstukken die voorbij zullen komen en bijdragen aan het afhechten van de voorbije ex-partnerrelatie.

Van ex-partners naar partners in ouderschap – De SCHIP-aanpak

In de strijd die is ontstaan wordt niet zelden duidelijk dat situaties op een geheel andere manier door beide ex-partners zijn ervaren. Dat is niet vreemd want ieder kijkt vanuit zijn of haar eigen standpunt. Ter vergelijking: Wanneer men kijkt naar een 6 of een 9 snappen we allemaal dat de persoon recht tegenover ons precies het omgekeerde ziet.

Dit accepteren en kijken naar hoe je met die wetenschap de ander maar ook jezelf weer serieus kunt nemen, kost tijd en ruimte. Echter wanneer dit lukt en je daarmee je eigen verantwoordelijkheid kunt dragen voor dat wat is gebeurd, maakt dat horen weer luisteren mag worden.

Dit is nodig om samen te mogen onderzoeken en aanvaarden waar men zelf en de ander verliezen heeft geleden ten tijde van de partnerrelatie. Onder begeleiding maken ex-partners daarmee een weg vrij om de stap van ‘liefdespartners van voorheen’ naar ‘partners in ouderschap nu en in de toekomst’ te kunnen maken.

De SCHIP-aanpak verloopt in 5 fases, te weten:

1. Samenkomen
2. Conflict en verliesverheldering
3. Helpend horen
4. Integratie
5. Partners in ouderschap

Deze fasen zijn een leidraad maar niet leidend. Het is goed mogelijk dat we in fase 4 voor een bepaald stuk even terug moeten naar fase 2. Dan is dat zo. In de link onder aan deze pagina vind je een uitgebreidere omschrijving van de verschillende fasen.

Het traject heeft wekelijkse bijeenkomsten met 2 begeleiders van Boven Kamers. In verband met ziekte, feestdagen, vakanties en bijzonderheden vallen er altijd wel dagen tussenuit. We zetten daarom wekelijks in zodat de voortgang van het traject beter geborgd is. Er wordt daarmee ingezet op een duur van 6 tot 12 maanden.

Persoonlijke scans als startpunt van het SCHIP-traject

Voorafgaand aan het gezamenlijke SCHIP traject wordt er individueel van beide ex-partners een persoonlijke scan gemaakt. Deze scans bieden allereerst informatie waar kwaliteiten en talenten van een persoon liggen. Daarnaast laten deze scans zien waar je kwetsbaar bent. Dat kan zijn omdat je gedrag probeert neer te zetten dat niet direct bij je past maar ook waar je valkuil zit wanneer je in je eigenheid wordt geraakt.

De twee scans worden aan elkaar gekoppeld en laten zien wat het tussen ex-partners onderling lastig maakt en ook waar en hoe we ieder het beste kunnen begeleiden als dat gebeurt. Vervolgens starten we het SCHIP-traject.

Het zien hiervan en achterhalen waar potentieel ligt of energie verloren gaat, kan soms ook helpend zijn bij hele andere gezinsvraagstukken. Scans worden in een veilige omgeving afgenomen en enkel ingezet met toestemming van de cliënt.

Bij complexe echtscheidingen kan het voorkomen dat er ook moeizaam of geen contact is tussen een van de ouders en het kind/ de kinderen. Omdat voor de gezonde ontwikkeling van een kind contact met beide ouders van essentieel belang is, kan er voor het kind een individueel traject nodig zijn. Boven Kamers pakt dit tijdens de SCHIP-periode niet zelf op met de reden dat het teveel van ouders vraagt om in gesprekken te schakelen van ex-partner naar ouder. Dit zal daarom bij een andere zorgaanbieder in contact met Boven Kamers moeten worden uitgevoerd. Boven Kamers heeft hiervoor wel een nauwe samenwerking met Sanne Allach van Kinderpraktijk Veldhoven. Zij kan onder meer door kennis te nemen van de afgenomen scans bij ouders met het kind aan de slag gaan om allereerst interne spanning te verminderen. Daarnaast kan zij onderzoeken waar ruimte ontstaat bij het kind en wat ervoor nodig is om met beide ouders een gezond en veilig contact te gaan hebben.

Mogelijk vervolgtraject

Vormgeven van het ouderschap middels het opstellen van een ouderschapsplan. Zie hiervoor ‘Komen tot een ouderschapsplan’.

Wanneer er door partners wordt besloten om een relatie/ huwelijk te beëindigen en er kinderen in het gezin zijn, is er bij wet bepaald dat je gezamenlijk komt tot afspraken rondom de kinderen. Deze afspraken lopen uiteen van het bepalen van een omgangsregeling tot (mogelijk) wie het kinderfeestje organiseert voor welk jaar.

Wanneer ouders de overstap van (liefdes)partners naar ouderschap hebben kunnen maken beschikt Boven Kamers over een eigen format ouderschapsplan dat recht doet aan kind én ouders. Wij kunnen dan op vraag ondersteunen en (kritisch) meedenken of beschreven afspraken voldoende helder, realistisch en in balans zijn.

Waar we kritisch in zijn bij een aanvraag voor het gezamenlijk opstellen van een ouderschapsplan is of er voldoende ‘grond’ onder de voeten van beide ouders is om constructief met elkaar te blijven denken. Want om te komen tot afspraken waar het je grootste goed, namelijk kind(eren) betreft, is er rust en ruimte van beide partijen nodig. Iets dat haast onmogelijk is wanneer de partnerrelatie niet op een juiste manier is afgehecht. 

Het kan dan zijn dat we met ouders tijdens de kennismaking kijken of het doorlopen van een (verkort of geheel) SCHIP-traject voorafgaande aan het plan helpend en daarmee wenselijk is. Een SCHIP-traject zorgt er namelijk doorgaans voor dat ouders in staat zijn om eigen pijn (uit de relatie) los te zien van een ouderschapsplan. Ook zijn zij beter in staat om te blijven communiceren wanneer een van hen of beiden emotioneel geraakt wordt.

Het is namelijk goed om te beseffen dat het ondertekenen van een ouderschapsplan op emotioneel gebied van je vraagt om je verlies van wat je voor ogen had, te accepteren.

Zie hiervoor ‘Begeleiding bij complexe scheidingen dan wel dreigende scheiding van ouders’.